TL’den “Yeni” ibaresi kalktı!

TL’den “Yeni” ibaresi kalktı!
1 Ocak 2005 tarihinde Türk lirasından 6 sıfırın atılmasıyla başlayan para reformunda geçici olarak eklenen “Yeni” ibaresinin 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren kalkmasıyla başında “Yeni” olmayan TL’ler piyasaya çıktı.
1 Ocak 2009’da tedavüle girecek Türk Lirası banknotlarının ön ve arka yüzlerinde yer alan özellikler ise YTL’lerden farklı. Yeni Türk Lirası’nda göze çarpan en önemli özellik ise banknot boyutlarının ufaklığı. 2009’da piyasaya sürülen yeni paraların üzerinde belirli açılarla 3 farklı Atatürk portresi, Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı’nın portresi, Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın portresi, Mimar Kemaleddin’nin portresi, Yazar ve Felsefeci Fatma Aliye Hanım’ın portresi, Itri olarak bilinen Buhurizade Mustafa Efendi’nin portresi ve Yunus Emre portresi kullanıldı. Ayrıca banknotların ön yüzlerinde, Atatürk’ün portreleriyle bütünlük oluşturan ay yıldız bir motif yer alıyor.
En düşük değerli banknotun 5 TL, en büyük değerli banknotun ise 200 TL olarak piyasaya sürülen yeni TL’lere vatandaşların alışması için bir yıl süre tanındı. 1 Ocak 2005’te günlük yaşamda kullandığımız YTL’ler bu yılın sonunda piyasadan kaldırılacak ve 1 Ocak 2010’dan itibaren piyasada 2009’da çıkartılan yeni banknotlar kalacak.
Türk lirasında 12 güvenlik önlemi bulunuyor
Yeni banknotlardaki güvenlik özellikleri 4 gruba ayrılıyor. Bunlar halka, profesyonellere, makinelere ve Merkez Bankası’na münhasır özellikler olarak belirleniyor.
Halka ve profesyonellere yönelik özellikler de 12 başlık altında şu şekilde sıralanıyor:
“- Emniyet şeridi: Tüm banknotlarda kağıda gömülü olarak yer alıyor. Banknot ışığa tutulduğunda her 2 yüzden de kesintisiz bir hat şeklinde görülüyor. Şerit üzerinde yer alan kupür değeri ve TL harfleri de okunabiliyor.
– Filigran: Ön yüzünde yer alan Atatürk portresinin küçüğü ile kupür değerini gösteren sayıdan oluşuyor. Banknot ışığa tutulduğunda her 2 yüzden de görülebiliyor.
– Holografik şerit folyo: Bunun dünyada ilk kez uygulanmış bir folyo tipi olduğu belirtildi. Banknotların ön yüzünde bulunuyor ve tasarımla uyumlu çeşitli görsel motiflerden oluşuyor.
Banknot hareket ettirildiğinde parlak ve renkli yansımalar veriyor. Farklı açılardan akıldığında, ay-yıldız motifin altındaki dikdörtgen şekil içindeki TL harfleri kupür değerine dönüşüyor. Bu özellik, yeni banknotlarda yer alan, akılda tutulması ve kontrolü kolay en belirgin güvenlik özelliklerinden biri olarak niteleniyor.
– Kabartma baskı: Atatürk portresinin ve üstte yer alan “Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası” ibaresinin yanı sıra orta bölümde kupür değerini gösteren sayılar ve yazılarda kabartma baskı bulunuyor. Baskının en belirgin olduğu yerler sol alt ve sağ üst köşelerdeki kupür değerini gösteren sayılar olarak belirtiliyor.
– Gizli görüntü: Portrenin sağ alt tarafında, yedigen şeklin içinde, banknota yatay konumda göz hizasında bakıldığında kupür değerini gösteren gizli görüntü bulunuyor. TL banknotlar, yatay olarak tutulduğunda, bu özelliği ekrandaki gibi net şekilde görülebiliyor.
– Bütünleşik görüntü: Banknotlar, ışığa tutulduğunda, sol üst kenarda yer alan şekiller, arka yüzdeki şekillerle birleşerek kupür değerini oluşturuyor.
Boyut farkı
– Boyut farkı: 5 TL banknotların boyutu 64×130 mm, 10 TL banknotların 64×136 mm, 20 TL banknotların 68×142 mm, 50 TL banknotların 68×148 mm, 100 TL banknotların 72×154 mm, 200 TL banknotların ise 72×160 mm. TL banknotların 7. güvenlik özelliğini, boyut farkı oluşturuyor. Tüm banknotların uzun kenarında 6 mm, kısa kenarında ise ikili grup olarak 4 mm fark bulunuyor.
Her banknotun kupür değeriyle orantılı olarak uzun olmasının, görme engellilerin paraları tanımalarını kolaylaştıracağı belirtiliyor.
– Renklendirilmiş banknot kağıdı: TL banknotlarında her kupürün hakim renginin açık bir tonu kağıt rengi olarak uygulandı.
Görme engellilere yönelik özellikler
– Görme Engellilere Yönelik Özellikler: Türk Lirası banknotları tasarlanırken, görme engelli vatandaşların ihtiyaç ve beklentilerine özel önem verildi. Tüm banknotlarda aynı bölgede olmak kaydıyla, banknotların ön yüzünde, sol üst kenarda Braille alfabesinden yararlanılarak oluşturulan noktalar, dokunulduğunda hissedilirken, noktaların sayısına ve yerleşim şekline göre kupür değerleri kolaylıkla anlaşılabiliyor.
5 TL’den 200 TL’ye doğru sırasıyla, 1’den 6’ya kadar rakamlar Braille Alfabesi ile yazıldı. Kupürlerde boy farkı ve diğer kabartmalarla birlikte, görme engellilerin banknotu tanımalarını en çok kolaylaştıracak bir diğer özellik de bu noktalar olacak.
– Renk Değiştiren Şerit: Banknotların arka yüzünde, üzerinde kupür değerini gösteren “sayı” ve “TL” harfleri bulunun Renk Değiştiren Şerit, banknot hareket ettirildikçe yarı şeffaf sarı renkli yansıma veriyor.
Banknotlarda mikro yazılar yer alırken, banknotların ön yüzünde, ay-yıldız motifinin içinde, kupür değerini gösteren “sayılar” ve “TL” harfleri mikro yazılı. Para ile ilgili mesleklerde çalışanlar büyüteçle bu yazıları kolaylıkla görebilecek. Mikro yazıların tüm kupürlerde aynı yerde olması bir başka kolaylık.
– UV Özellikleri: 5 farklı özellik içeren ultraviyole güvenlik özellikleri, özellikle para ile doğrudan ilgili mesleklerde çalışanlar için büyük önem taşırken, normal kağıttan farklı olarak banknot kağıdında UV ışık altında parlama bulunmuyor.
UV ışık altında mavi ve kırmızı renkte parlayan kılcal lifler yer alıyor. Emniyet şeridi UV ışık altında, 5 ve 10 TL’de mavi, 20 ve 50 TL’de kırmızı, 100 ve 200 TL’de ise sarı renkte parlama veriyor. Ön yüzde Atatürk portresi alanında, kupür değerini gösteren “sayı” ve “TL” harfleri belirerek UV ışık altında kırmızı renkte parlama veriyor.
Aynı özellikler tüm banknotlar üzerinde bir arada görülüyor. Yine UV ışık altında arka yüzde, kırmızı renkteki seri ve sıra numarası “canlı ve parlak kırmızı” yansıma vermekte, siyah renkli seri ve sıra numarası ise “sarımsı-yeşil” renge dönüşüyor.
Bu arada, Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz’ın verdiği bilgiye göre, 12 başlık altında, 16 özelliği açıklanan TL banknotlar, açıklanmayan diğer güvenlik özellikleri ile birlikte en güvenilir banknotlar arasında yer alacak.
PARALARIMIZI TANIYALIM
200 Türk Lirası (72 x 160 mm)
200 Türk Lirası’nın ön yüzünde Atatürk’ün, 1934 yılında Çankaya Köşkü’nde Cemal Işıksel tarafından çekilmiş fotoğrafından yararlanılarak oluşturulmuş bir portresi bulunmaktadır.
Arka yüzünde ise Yunus Emre’nin bir portresi yer almaktadır. Kaynaklarda; 1238 1320 yılları arasında yaşadığı belirtilen Yunus Emre, Anadolu’da Türkçe şiirin öncüsü olan mutasavvıf bir Türk halk şairidir. Arka yüz tasarımında ayrıca “Yunus Emre’nin anıt mezarı, dizelerinde yer verdiği gül motifi, barışı ve kardeşliği simgeleyen güvercin motifi ile felsefesini en iyi vurgulayan ‘Sevelim, Sevilelim’ dizesine” yer verilmiştir.
100 Türk Lirası (72 x 154 mm)
100 Türk Lirası’nın ön yüzünde Atatürk’ün, 1934 yılında Çankaya Köşkü’nde Cemal Işıksel tarafından çekilmiş fotoğrafından yararlanılarak oluşturulmuş bir portresi bulunmaktadır.
Arka yüzünde ise Itri adıyla da bilinen Buhurizade Mustafa Efendi’nin bir portresi yer almaktadır. Kaynaklarda; 1640 1712 yılları arasında yaşadığı belirtilen Itri, Klasik Türk Müziği’nin kurucusudur. Itri portresinin yanı sıra arka yüzde “notalar, kudüm ve ud gibi enstrümanlar” ile Itri’nin Mevlevi kişiliğine uygun olarak “ney üfleyen Mevlevi dervişi” figürünün oluşturduğu bir kompozisyon yer almaktadır.
50 Türk Lirası (68 x 148 mm)
50 Türk Lirası’nın ön yüzünde Atatürk’ün, 1931 yılında Gazi Çiftliği’nde Cemal Işıksel tarafından çekilmiş fotoğrafından yararlanılarak oluşturulmuş bir portresi bulunmaktadır.
Arka yüzünde ise Fatma Aliye’nin bir portresi yer almaktadır. 1862 1936 yılları arasında yaşamış olan Fatma Aliye, Türk edebiyatının ilk kadın romancılarından biri ve ilk kadın felsefecidir. 1934 yılında “Topuz” soyadını almıştır. Arka yüzün tasarımında ayrıca, Fatma Aliye’nin edebiyatçı kişiliğini vurgulamak üzere “hokka, tüy kalem, kağıt ve kitap” gibi figürler ile kadın zerafetini simgeleyen “çiçek” motiflerine yer verilmiştir.
20 Türk Lirası (68 x 142 mm)
20 Türk Lirası’nın ön yüzünde Atatürk’ün, 1931 yılında Gazi Çiftliği’nde Cemal Işıksel tarafından çekilmiş fotoğrafından yararlanılarak oluşturulmuş bir portresi bulunmaktadır.
Arka yüzünde ise Mimar Kemaleddin’in portresi yer almaktadır. 1870 1927 yılları arasında yaşamış olan Mimar Kemaleddin, imza attığı mimari eserler ve eserlerindeki tarz ile ulusal mimarlık akımının öncülerinden biri olarak kabul edilir. Yine arka yüzde, Mimar Kemaleddin’in eserlerinden biri olan “Gazi Üniversitesi Rektörlük Binası”nın çizgisel bir çalışması ile “kemer, dairesel motif ve mimarinin üç boyutlu yapısını simgelemek üzere küp, küre, silindir” gibi formlar tasarım bütünlüğü içinde kullanılmıştır.
10 Türk Lirası (64 x 136 mm)
10 Türk Lirası’nın ön yüzünde Atatürk’ün, 1927 yılında Ethem Tem tarafından çekilmiş fotoğrafından yararlanılarak oluşturulmuş bir portresi bulunmaktadır.
Arka yüzünde ise Ordinaryüs Prof. Dr. Cahit Arf’ın portresi yer almaktadır. 1910 1997 yılları arasında yaşamış ve Türkiye’nin yetiştirdiği en önemli matematikçilerden biri olan Cahit Arf, kendi adıyla bilinen birçok teoremi ile dünya çapında tanınmıştır. Cahit Arf’ın “Arf Değişmezi”nden alınan bir kesitin yanı sıra “aritmetik diziler, abaküs, sayılar ve bilgisayar teknolojisinin temeli olan sayısal sistemi belirten ikili (Binary) sayı sistemini ifade eden rakamlar” gibi matematik ile ilgili motifler 10 Türk Lirası’nın arka yüzünde yer alan diğer unsurlardır.
5 Türk Lirası (64 x 130 mm)
5 Türk Lirası’nın ön yüzünde Atatürk’ün, 1927 yılında Ethem Tem tarafından çekilmiş fotoğrafından yararlanılarak oluşturulmuş bir portresi bulunmaktadır.
Arka yüzünde ise Ordinaryüs Prof. Dr. Aydın Sayılı’nın portresi yer almaktadır. 1913 1993 yılları arasında yaşamış olan Aydın Sayılı, Harvard Üniversitesi’nde ve bilindiği kadarıyla dünyada bilim tarihi alanında verilen ilk doktora derecesinin sahibidir. Arka yüzde ayrıca “güneş sistemi, atomun yapısı, DNA ve ilk çağ mağara resimleri” gibi motifler bir kompozisyon içinde kullanılmıştır.